PSHi kennisdossier: Plotseling overlijden op school, waaronder suïcide
Het doel van dit kennisdossier is handelingsperspectief te bieden aan PSH-procesleiders en medewerkers jeugdgezondheidszorg die scholen adviseren — basis-, middelbaar en hoger — na een plotseling overlijden van een leerling, student, leraar of docent.
De onderstaande publicaties zijn aangeleverd door de PSH-procesleiders. Deze lijst is niet uitputtend, maar vormt een goed startpunt. Heb je aanvullingen of opmerkingen? Stuur ze gerust naar impact@arq.org.
Protocollen en stappenplannen
De onderstaande protocollen bevatten acties voor verschillende momenten:
- Direct na de suïcidemelding
- Dezelfde dag van de melding
- Tussen het overlijden en de uitvaart
- Op de lange termijn (nazorg)
De GGD Groningen biedt het protocol ‘Plotseling overlijden in het onderwijs’ voor scholen in het (speciaal) basisonderwijs en in het (speciaal) middelbaar onderwijs. De publicatie bevat een 12-stappenplan, gesprekstips, diverse aandachtspunten voor het verwerkingsproces en enkele standaardbrieven.
Ook de GGD Drenthe heeft stappenplannen en checklist ontwikkeld, getiteld ‘Als de dood in school komt’, voor scholen in het basisonderwijs en in het voortgezet onderwijs. De inhoud sluit aan bij het protocol van de GGD Groningen. Bovendien bevat de publicatie een checklist met aandachtspunten voor elke fase, vanaf het moment dat een melding binnenkomt tot en met de evaluatie.
Slachtofferhulp Nederland, een belangrijke ketenpartner van de GGD in de PSH, heeft het ‘Stappenplan nazorg bij zelfdoding door een leerling’ gepubliceerd. Naast de stappen bevat de webpagina ook meer informatie over wat Slachtofferhulp Nederland kan betekenen, evenals verwijzingen naar informatie over hulp specifiek voor nabestaanden en getuigen.
ARQ IVP en het Nederlands Instituut van Psychologen hebben, naar aanleiding van de vliegramp Oekraïne in 2014, de handreiking ‘De leegte in school’ samengesteld. De informatie is voornamelijk bedoeld voor scholen in het basis- en middelbaar onderwijs, maar kan ook ter inspiratie dienen voor andere onderwijstypen. De handreiking bevat een uitgewerkt gespreksmodel en diverse lesideeën die gebruikt kunnen worden in de eerste maanden na een overlijden.
Het Trimbos-instituut, 113 Zelfmoordpreventie en Samen Minder Suïcide hebben gezamenlijk actieplannen opgesteld voor na een suïcide in middelbaar beroepsonderwijs, voortgezet onderwijs en hoger onderwijs. Daarnaast zijn er plannen beschikbaar voor situaties waarin sprake is van een suïcidepoging. De publicaties bevatten invulbare schema’s.
Preventiemateriaal
113 Zelfmoordpreventie heeft diverse materialen uitgebracht die gericht zijn op suïcidepreventie.
De ‘Handreiking zelfmoordpreventie voor scholen en universiteiten’ bevat tips om met leerlingen en studenten in gesprek te gaan en een eigen suïcidepreventieprotocol te maken.
De ‘Signaleringskaart Zelfmoordpreventie voor het onderwijs’ helpt suïcidaliteit en de urgentie in vijf vragen in kaart te brengen. Daarnaast wordt uitgelegd wat wel en juist niet te doen in een gesprek over zelfmoord.
Het ‘Stappenplan suïcidepreventie organisaties’ is bedoeld als leidraad voor wanneer er sprake is van suïcidaliteit bij onder andere een leerling of student. Dit stappenplan maakt duidelijk welke medewerkers welke verantwoordelijkheden hebben en welke stappen er gezet worden op het moment dat er een situatie met betrekking tot suïcidaliteit s
Meetinstrumenten
Fonds Slachtofferhulp heeft in samenwerking met onderzoekers van Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht en Universiteit Twente twee zelftesten ontwikkeld. De rouwmeter voor kinderen geeft aan in welke mate een kind baat kan hebben bij professionele hulp tijdens het rouwproces. De rouwmeter voor volwassenen helpt een persoon beoordelen of professionele ondersteuning gewenst is.
Hulp nodig?
Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl/chat of telefonisch op 113 of 0800-0113.