De nacht betekent nachtmerries
Column van Pieter Rietdijk & Anne Lavooij (Impact Magazine)
In de kliniek van ARQ Centrum’45 behandelen we getraumatiseerde vluchtelingen en asielzoekers. Ze zijn gevlucht voor oorlog, vervolging en geweld. Ze verblijven hier, soms met hun gezin, voor langere periodes onder psychologische begeleiding. Als sociotherapeuten streven we naar een leefklimaat waarin patiënten handvatten krijgen om zelf veiligheid te ervaren. In deze setting kunnen afkomst en oorlog vervagen en ontstaat er lotsverbondenheid.
Zoals tussen een Bosnische moslim en een Serviër. Aanvankelijk weigerden ze pertinent om samen de tafel te dekken, maar uiteindelijk vonden ze elkaar toch. Ze deelden hetzelfde doel: het overwinnen van hun trauma. Of denk aan een oudere, ongedocumenteerde patiënt die met de naderende winter in het vooruitzicht een joggingspak kocht voor zijn jongere medepatiënt die pas een paar maanden in Nederland was. Zo ontstaan er ondanks de heftige traumaklachten soms betekenisvolle verbindingen, waardoor het gevoel van eigenwaarde groeit.
Toch zijn er ook momenten dat het niet wil lukken. We zien dit bijvoorbeeld veel tijdens de nachtdienst. Waar patiënten zich overdag vaak nog wel enigszins veilig voelen, lijken ze ’s nachts vogelvrij en woedt in hen de oorlog door. Een Iraanse patiënt die aardig Nederlands spreekt, blijkt dat ’s nachts niet meer te kunnen. De patiënt uit Sierra Leone drukt in paniek op de alarmknop, ervan overtuigd dat zijn kamer vol soldaten staat. Eén keer hoorden we om vier uur ’s nachts de voordeur open- en dichtgaan en kwam er een half uurtje later een druipende patiënt het kantoor binnen: hij bleek in de greep van een herbeleving naar buiten gestormd en was pas bij zinnen gekomen toen hij tot zijn middel in de vijver van een statige Oegstgeester villa stond.
De nacht betekent nachtmerries. Sommige patiënten weigeren daarom naar bed te gaan. Tijdens een rondje om drie uur ’s nachts zit de woonkamer soms voller dan tijdens de dagopening om half negen ’s ochtends. Eén patiënt had een luie stoel van het zitje naar zijn kamer gesleept omdat hij languit liggend niet durfde te slapen. Acht maanden lang sliep hij zittend, met alleen zijn voeten op het bed. Anderen slapen op de grond, of voor de deur, zodat ze het gevoel hebben snel weg te kunnen.
Vaak lukt het wel om het kleine wereldje van de kliniek veilig te maken voor onze patiënten. Hun kamer is hun toevluchtsoord, Oegstgeest is rustig en voelt vertrouwd. Het is daarom ook niet makkelijk om hen na acht maanden weer te zien gaan; om het leven op te pakken in een wereld die, zo voelen wij ook, steeds onveiliger wordt.
Deze column komt uit Impact Magazine: Oorlogsdreiging [2024-4], een kwartaalblad over de psychosociale gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Het magazine is een uitgave van ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld en wordt mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
