'Geluiden uit de Stilte': onderzoek doorwerking collaboratie
Collaboratieverleden ouders 80 jaar na oorlog nog steeds problematisch
Tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog ervaren kinderen van Nederlanders die de kant kozen van de Duitse bezetter, nog steeds problemen met dit verleden. Uit het onderzoek ‘Geluiden uit de Stilte’, uitgevoerd door ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld, blijkt onder andere dat ongeveer een vijfde van de Nederlandse bevolking zich niet prettig voelt bij het idee dat mensen in publieke functies het kind van een collaborateur zijn. Een klein deel (ongeveer 8%) geeft aan zich niet prettig te voelen als een vriend of collega een collaboratieverleden in de familie heeft.
Daar tegenover staat dat ongeveer de helft van de Nederlandse bevolking geen moeite heeft om in persoonlijke en professionele contacten te maken te hebben met kinderen van collaborateurs. Hoewel het bij het ongemakkelijk voelen om een minderheid van de respondenten gaat, kunnen de gevolgen voor betrokkenen groot zijn. Kinderen die klachten ervaren met betrekking tot dit oorlogsverleden van hun ouders, zoeken mogelijk uit schuld en schaamte vaak geen hulp. Een deel van de kinderen van collaborateurs is bang voor sociale uitsluiting.
“Het oorlogsverleden van mijn ouders beperkt mijn sociale leven. Ik heb geen vrienden. Ik heb wel kennissen, maar geen vrienden.”
Ook kunnen ze loyaliteitsconflicten binnen het gezin ervaren. Deelnemers aan het onderzoek vinden het belangrijk dat zorgverleners de context van de familiegeschiedenis en de Tweede Wereldoorlog kennen.
Impact openstelling CABR
Vanaf januari 2025 wordt het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) in fases openbaar en digitaal doorzoekbaar. Dit archief bevat de dossiers van personen die in de jaren 1940-1945 werden verdacht van collaboratie met de Duitsers. Het onderzoek laat over de impact van de openstelling van het CABR een wisselend beeld zien. Het grootste deel van de ondervraagden met collaboratie in de familiegeschiedenis is nieuwsgierig en ziet de openbaarmaking ook als middel om onderzoek te doen en taboes te doorbreken. Een ander deel voelt angst rondom de openbaarmaking. Sommigen ervaren een toename van klachten en overwegen (opnieuw) hulp te zoeken.
Informatiebijeenkomsten
Om ondersteuning te bieden en ruimte te geven aan mogelijke vragen organiseert ARQ in samenwerking met ‘Oorlog voor de Rechter’ en verschillende regionale historische centra, op diverse plekken in het land informatiebijeenkomsten. Daar zal aandacht worden besteed aan de impact van de openstelling en de mogelijkheden voor psychosociale ondersteuning en hulp. Ook zal worden ingegaan op de betekenis van het toegankelijk maken van het CABR.
Onderzoek ‘Geluiden uit de Stilte’
Het onderzoek werd uitgevoerd van september 2023 tot augustus 2024, in opdracht van het ministerie van VWS. Het omvat een literatuurstudie, interviews en onderzoek op basis van een representatief panel. Doel van het onderzoek was, om naar aanleiding van de openstelling van het CABR, in kaart te brengen in hoeverre de oorlogsgeschiedenis nog doorwerkt in het leven van kinderen van collaborateurs en welke zorg en ondersteuning zij wensen. Ook werd onderzocht hoe de Nederlandse samenleving aankijkt tegen deze kinderen en wat de impact kan zijn van de openstelling van het CABR.
Download hier het onderzoek.