Doorwerking van Collaboratie
Versterking van hulpverlening aan kinderen van ouders die tijdens WO2 de kant van de bezetter kozen
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, CABR bevat dossiers van Nederlanders die na de Tweede Wereldoorlog verdacht werden van collaboratie. Een belangrijke aanleiding voor het project ‘Doorwerking van Collaboratie’ was de verwachte openbaarmaking van het CABR-archief op 2 januari 2025. Met als doel het versterken van de zorg en ondersteuning aan kinderen van ‘foute’ Nederlanders en kinderen van een Duitse militair of Duitse moeder. ‘Doorwerking van Collaboratie’ bestaat uit een verkennend onderzoek 'Geluiden uit de Stilte', kennisoverdracht (onder andere richting zorgprofessionals) en activiteiten gericht op een breed publiek. De openbaarmaking en digitalisering van het CABR is vanwege zorgen over privacy uitgesteld. Sinds 1 juli 2025 is het wel mogelijk om het CABR digitaal te doorzoeken in de studiezaal van het Nationaal Archief.
Lopende activiteiten
Het digitaal doorzoeken van het CABR biedt enorm veel mogelijkheden, maar vereist ook een andere aanpak dan wanneer je een papieren dossier doorzoekt. Bovendien kan je tijdens onderzoek in het CABR stuiten op informatie, die zeker in het geval van familieonderzoek, ingrijpend kan zijn voor jou en je naasten.
CABR Salon
Oorlog voor de Rechter en ARQ verzorgen in 2026 bijeenkomsten om mensen die willen gaan zoeken in het CABR (of dit al hebben gedaan) te ondersteunen in hun zoektocht. De CABR Salon is tweeledig: In het eerste deel wordt informatie gegeven over het CABR, de nieuwe mogelijkheden van digitaal zoeken, en hoe je zo’n bezoek kan voorbereiden. Het tweede deel is een korte workshop met praktische tips over hoe je ingrijpende informatie verwerkt en hoe je over complexe thema’s in gesprek kan gaan met familieleden.
Binnenkort verschijnen hier data, locaties en programma's van de bijeenkomsten.
Afgeronde activiteiten
Onderzoek 'Geluiden uit de Stilte'
Doel van het onderzoek was, om naar aanleiding van de openstelling van het CABR, in kaart te brengen in hoeverre de oorlogsgeschiedenis nog doorwerkt in het leven van kinderen van collaborateurs en welke zorg en ondersteuning zij wensen. Ook werd onderzocht hoe de Nederlandse samenleving aankijkt tegen deze kinderen en wat de impact kan zijn van de openstelling van het CABR.
Uit het onderzoek blijkt onder andere een vijfde deel van de Nederlandse bevolking zich niet prettig voelt bij het idee dat kinderen van ouders met een collaboratieverleden, publieke functies bekleden (bijvoorbeeld als politicus of burgemeester). Kinderen die klachten ervaren met betrekking tot dit oorlogsverleden van hun ouders, zoeken mogelijk uit schuld en schaamte vaak geen hulp. Als men dan wel hulp zoekt vinden deelnemers aan het onderzoek het belangrijk dat zorgverleners de context van de familiegeschiedenis en de Tweede Wereldoorlog kennen.
Het onderzoek werd uitgevoerd van september 2023 tot augustus 2024, in opdracht van het ministerie van VWS. Het omvat een literatuurstudie, interviews en onderzoek op basis van een representatief panel. Resultaten en aanbevelingen uit het rapport zullen ook met zorgprofessionals worden gedeeld.
Het onderzoek ‘Geluiden uit de Stilte’ werd afgerond in september 2024. Een aantal onderdelen van dit onderzoek gaat over het vooruitzicht op een openbaar en digitaal beschikbaar CABR en zijn op dit moment dus niet actueel.
U vindt het rapport onder 'Downloads' op deze pagina. We hebben ook een publiekssamenvatting samengesteld.
Impact Magazine: Beladen Verleden
Het project Doorwerking van Collaboratie stelde samen met de redactie van Impact Magazine een extra dikke editie samen over het thema 'Beladen Verleden'. Met daarin aandacht voor de dynamieken die een beladen verleden in een familie teweeg kunnen brengen. Niet alleen als we het hebben over WO2, maar ook over het slavernijverleden, kinderen die voortkomen uit verkrachting, en hedendaagse collaboratie in voorheen door Rusland bezette gebieden in Oekraïne. De gehele editie is digitaal toegankelijk en verscheen in een verhoogde oplage.
Impact openbaarmaking CABR: Informatiebijeenkomsten
Oorlog voor de Rechter en de regionale archieven organiseerden vooruitlopend op de openbaarmaking en voorgenomen online toegankelijkheid van het CABR-archief informatiebijeenkomsten in het hele land. Ook medewerkers van ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld leverden een inhoudelijke bijdrage aan deze bijeenkomsten. Want de openbaarmaking roept veel emoties op bij kinderen van ouders die collaboreerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook voor nabestaanden van vervolgingsslachtoffers en verzetsdeelnemers kan het archief veel nieuwe en confronterende informatie bevatten.
Tijdens deze informatiebijeenkomsten werd onder andere ingegaan op de betekenis en het belang van het toegankelijk maken van dit grootste oorlogsarchief van Nederland. Maar ook wordt ruim aandacht besteed aan de impact hiervan op alle nabestaanden, dus niet alleen kinderen van ouderen die de kant van de Duitse bezetter kozen, maar ook bijvoorbeeld nabestaanden van Joodse slachtoffers en verzetsstrijders. En er werd aangegeven welke mogelijkheden er zijn om psychosociale hulp en ondersteuning te verkrijgen, en wat het belang is van psycho-educatie, d.w.z. hoe om te gaan met emoties die naar boven komen bij raadpleging van het archief.
Podcast FOUT
Corti Media zocht een samenwerking met ARQ om een podcastserie te ontwikkelen, 'FOUT'. Klinisch psycholoog Inez Schelfhout en sociaal psycholoog Anne Marthe van der Bles geven duiding bij verhalen van (klein)kinderen van die Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van de bezetter stonden. De serie startte op 28 december 2024 en is te beluisteren via Spotify en Apple Podcasts.
Contactpunt Naoorlogse Generaties
Voor nabestaanden van personen die voorkomen in het CABR, kan de openbaarmaking en online doorzoekbaarheid ingrijpend zijn en emoties oproepen. Om door te praten over dit onderwerp of voor meer informatie over psychologische zorg of ondersteuning kunt u contact opnemen met het Contactpunt Naoorlogse Generaties van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum.
Samenwerking
Het project ‘Doorwerking van Collaboratie’ is een samenwerking tussen ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld en het Nederlands Veteraneninstituut, en wordt uitgevoerd in nauwe betrokkenheid met Stichting Werkgroep Herkenning en Oorlog voor de Rechter.
