‘Door een keer te oefenen merken deelnemers: ik kan dat.’

Renka: Een ander voordeel is dat je een gesprek even stil kunt leggen. Dan kan een deelnemer tips krijgen van de zijkant, over hoe deze beter kan omgaan met de situatie. En dan ook gelijk ervaren: hé, als ik die theorie toepas, dan werkt dat ook. 

Pita: Dat zien we bijvoorbeeld bij het oefenen van gesprekken als collegiaal ondersteuners. In die gesprekken worden vaak een heleboel vragen gesteld aan de getroffen collega. Het leerpunt is dan: wees ook eens stil. Dan kan iemand nadenken over het antwoord, of de emoties even doorvoelen. Als we daarna nog een keer dat gesprek oefenen, kan de deelnemer ervaren dat de ander dan vanzelf gaat praten. En dat je helemaal niet zo veel hoeft te doen, alleen maar er te zijn en te luisteren. 

Pita: Door het werken met een trainingsacteur krijgen deelnemers meteen een beeld van hoe iets  er in de praktijk uit kan zien. Als ik iets vertel over stressreacties, kan de acteur gelijk laten zien hoe dat eruit ziet – verbaal en non-verbaal. En wat helemaal waardevol is, is dat deelnemers gelijk theorie kunnen uitproberen in interactie met de acteur en meteen feedback krijgen daarop. 

Renka: Een trainingsacteur werkt voor de deelnemer eigenlijk als een spiegel. Wat doet mijn handelen met de ander? Ik let goed op wat de deelnemer doet zodat ik daarop kan inspelen. En ik heb een helicopterview, zodat ik achteraf ook feedback kan geven: welk gedrag had welk effect? 

Pita: Een voorbeeld daarvan is het oefenen bij de training omgaan met agressie. We oefenen daarin met grenzen aangeven. Als een deelnemer dan wel een grens aangeeft, maar heel zacht praat, merkt de acteur dat op. Die kan dan achteraf teruggeven: als je wat harder spreekt, dan komt het sterker over, en dan stop ik eerder met dat gedrag. 

Welke andere inzichten doen deelnemers op door het werken met een acteur? 

Pita: In de training Omgaan met agressie zie ik dat het aangeven van een grens lastig kan zijn voor mensen. Door een keer te oefenen merken deelnemers: ik kan dat. Als je gedrag begrenst, is de relatie niet verbroken. Een acteur kan dat heel mooi laten zien. 

Renka: En als je een keer geoefend hebt met het aangeven van een grens, is de drempel ook minder hoog om het in het echt te doen. Mensen weten dan wat er in de oefensituatie werkte en kunnen dat ook in een werksituatie proberen. Als je de theorie alleen maar gehoord hebt, is dat toch lastiger om in de praktijk te brengen. 

Pita: Ik zie ook mooie inzichten bij organisaties waar praten over gevoelens niet in de cultuur zit. In een training Opvang en Nazorg doen we dat juist wel. We oefenen gesprekken waarin je vraagt naar de emoties van een collega na een ingrijpende gebeurtenis. De acteur kan heel goed laten zien dat mensen best eerlijk kunnen antwoorden, en zo’n vraag juist kunnen waarderen. 

Krijgen jullie weleens te maken met weerstand? Hoe ga je daar dan mee om? 

Pita: Aan het begin van de training roepen mensen weleens: ‘nou, ik ga echt niet met een acteur oefenen’. Vaak als je doorvraagt blijkt dat iemand een nare ervaring heeft gehad met een acteur, die bijvoorbeeld veel te groot speelde of geen goede feedback gaf. Of mensen vinden het spannend, of niet realistisch. Daar probeer ik altijd erkenning aan te geven. Het is ook niet echt, want we zitten hier met allemaal collega’s en een acteur die je niet kent. Maar het is toch heel nuttig om die interactie wel een keer te doen en feedback te krijgen. En als je het niet meer weet tijdens het oefenen, mag je altijd stoppen of de acteur vragen minder heftig te spelen.

Renka:  Ik vind het ook mooi dat we in een training altijd een aantal oefeningen hebben om even contact te leggen met mij als acteur. Soms doen we een ijsbreker waarin we dingen expres helemaal fout doen. Dan is de spanning eraf: het hoeft niet perfect. Of we laten de trainer de oefening doen, terwijl de groep aanwijzingen geeft. 
Ik hou er ook rekening mee als iemand het spannend vindt om te oefenen. Dan ga ik niet heel heftig gedrag neerzetten, want dan bezorg je iemand een vervelende ervaring en dat is ook helemaal niet effectief. 

Pita: En ook niet realistisch. Een heel uitgebreide huilbui komt in de praktijk echt niet zo vaak voor. 

Renka: Ik heb zelden deelnemers die aan het einde van de training echt niet hebben geoefend. Uiteindelijk gaat iemand toch met plezier nog iets doen. Of een deelnemer vond het spannend, maar heeft toch een mooi inzicht opgedaan. Dat geeft wel een kick.

Zijn er nog andere misvattingen over trainingsacteurs die je wil wegnemen? 

Renka: Soms denken mensen ‘nu komt er een acteur een toneelstuk doen’. Dat beeld van een acteur met een hoedje en een sjaaltje, dat is het niet. Ik noem het zelf liever reageren in plaats van acteren. Ik kruip in de emotie van iemand die iets heeft meegemaakt, en reageer op wat er gebeurt. Ik doe niks met voorbedachten rade. 

Pita: Deelnemers zeggen ook vaak: ‘het is niet echt, dus ik heb er niks aan’. Dat is ook niet waar. Door het oefenen sla je het echt anders op. 

Renka: Ik vergelijk het weleens met een piloot. Die gaat ook niet meteen met een vliegtuig vol passagiers echt vliegen. Die moeten ook eerst oefenen in een simulatie. Dat voelt misschien wat kunstmatig, maar het is wel nodig om een nieuwe vaardigheid te leren.