Rituelenonderzoek

Vorm en betekenis van herdenkingsrituelen

De twee minuten stilte is misschien wel het bekendste ritueel bij herdenkingen in Nederland. Welke impact hebben dergelijke herdenkingsrituelen en hoe blijven ze betekenisvol voor de toekomst?

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum deden tussen 2016 en 2019 onderzoek naar de toekomst van herdenkingsrituelen. In de verschillende deelonderzoeken werd onder meer gefocust op hoe kinderen willen herdenken en wat herdenken voor hen betekent, de rol en waardering van militaire rituelen op de Dam, herdenkingsrituelen na rampen, en de impact van herdenken voor het omgaan met schokkende ervaringen.

De belangrijkste resultaten per doelgroep zijn:

Jongeren waarderen herdenkingen wanneer deze begrijpelijk zijn. De context van wie en wat herdacht wordt moet duidelijk zijn en betekenissen van rituelen, zoals het leggen van een krans, moeten worden uitgelegd. Jongeren willen begrijpen wat ze doen.

De erecouloir (een haag gevormd door veteranen) wordt als herdenkingsritueel erg gewaardeerd door zowel veteranen als het publiek. Dit komt onder andere omdat de link met oorlog heel duidelijk is en het laat zien dat oorlog nog steeds realiteit is.

Oorlogsgetroffenen willen met name in een veilige en vrijwillige context kunnen herdenken, zoals op een vastgestelde dag en tijdstip, zodat men zich kan voorbereiden. De herdenkingen confronteren hen met herinneringen uit het verleden en kunnen daarom een heftige emotionele ervaring zijn.

Vluchtelingen uit oorlogsgebied voelen zich met andere Nederlanders verbonden tijdens de Dodenherdenking op 4 mei. Deze herdenking wordt door veel vluchtelingen als steunend ervaren

Op deze pagina vindt u zowel de eindpublicatie als rapporten van enkele deelonderzoeken. Ook zijn er wetenschappelijke publicaties verschenen over dit project, die onderdeel uitmaken van het promotieonderzoek ‘Herdenken, rituelen en verwerking’ van Bertine Mitima. In de video 'Constant en in beweging, Vorm en betekenis van herdenkingsrituelen' worden de onderzoeksresultaten met animaties samengevat.

Implementatie Rituelenonderzoek

In het Rituelenonderzoek zijn veel interessante en belangrijke bevindingen naar voren gekomen, die waardevol zijn voor hen die werken met oorlogsgetroffenen, herdenkingen organiseren, maar ook voor andere professionals en de gehele Nederlandse bevolking. De coronacrisis riep bij organisatoren van herdenkingen veel vragen op over herdenken op afstand. Met de kennis vanuit het Rituelenonderzoek hebben wij ook op dit thema ondersteuning en advies kunnen bieden. De opgedane kennis over het belang en effect van rituelen wordt op uiteenlopende manieren gedeeld met relevante partners en organisaties.

Hoe hebben we deze kennis verspreid?

Presentatie van het Rituelenonderzoek bij ministerie van VWS
Het ARQ Essay ‘De Tweede Minuut Stilte’ (2020)
Diverse artikelen, publicaties en nieuwsberichten rondom 4 mei en andere herdenkingen
Advisering over herdenken, rituelen en COVID-19 voor gemeentes, het RIVM en zorgpartners
Een webinar ‘Herdenken op Afstand’ voor lokale Indische herdenkingscomités en bijdrage aan een toolkit over Online herdenken voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei en lokale 4 en 5 mei comités
De flyer ‘Herdenken – Impact en kracht voor ouderen’ voor zorgpartners ontwikkeld

Bent u of uw organisatie ook op zoek naar kennis of advies rondom rituelen en herdenken? Neem contact op met de projectleider voor de mogelijkheden.