Bijdragen aan een betere wereld
Interview met Maurits Cohen, oprichter van ARQ International
In 1997 richtte Maurits Cohen War Trauma Foundation (WTF) op, de voorloper van ARQ International. Als oorlogsgetroffene werd het zijn missie om kennis te delen over psychosociale steun voor alle mensen die dierbaren verloren en van huis en haard verdreven zijn.
Interview juni 2023
Mensen die veel hebben verloren, zijn vaak angstig om opnieuw te verliezen
Maurits Cohen vertelt: “Rond 1995 zat ik voor de televisie en keek geschokt naar de televisiebeelden van de oorlog in de Balkan. Die enorme ellende. De stroom aan vluchtelingen. Het was te erg voor woorden wat daar gebeurde. En als je ooit een oorlog hebt meegemaakt, weet je ook wat oorlog teweeg kan brengen bij mensen. Zelf overleefde ik als Joods kind de oorlog in onderduik. En ik weet: veel oorlogsslachtoffers lijden nog steeds aan het verlies van toen. Mensen die veel hebben verloren in en herwonnen na een oorlog, zijn vaak angstig om opnieuw te verliezen. Een oorlogsverleden kan zo ook vertaald worden in liefde voor de kinderen die men heeft gekregen, een liefde die beladen is met angst. Dat kan weer doorwerken in de levens van die kinderen.”
Lokale mensen trainen in psychosociale steun
Maurits Cohen vervolgt: “Ik dacht: die materiële hulp komt wel. Maar er is vooral ook psychologische hulp nodig voor al die mensen die dierbaren hebben verloren en die van huis en haard verdreven zijn. In Nederland hebben we veel kennis over psychotrauma. En we hebben mensen die samen met de lokale hulpverleners trainingen kunnen ontwikkelen en geven, afgestemd op de specifieke cultuur in een land. Zo richtte ik War Trauma Foundation op om mensen die lokaal ingebed zijn in een oorlogsgebied – leraren, verplegend personeel, maatschappelijk werkers – te gaan trainen in het leren herkennen van psychotrauma. Ze kunnen de eerste ondersteuning verlenen en mensen doorverwijzen als er onvoldoende verbetering merkbaar is.
"Het idee dat wij geschikt zijn om mensen in oorlogsgebieden mentale support te geven, is niet meer van deze tijd"
Het doel was om mensen die ingebed waren in de lokale samenleving tot intermediair te maken tussen onze psychosociale hulpmethodieken en de lokale mensen zelf. Het idee dat wij – die de taal noch cultuur kennen – geschikt zouden zijn om mensen in oorlogsgebieden zelf mentale support te geven is niet meer van deze tijd. De trainingen konden per land ook enorm verschillen. In Congo of Burundi was een andere aanpak nodig dan in Kosovo of de Palestijnse gebieden. Want we werkten in Europa, maar ook in Azië, Afrika en het Midden-Oosten.”
Relinde Reiffers, MHPSS adviseur bij ARQ International vult aan: “Conflict tast de sociale structuur van een samenleving aan. Vaak vertrouwen mensen elkaar niet meer, waardoor er allerlei problemen ontstaan. In Burundi bleek narratief theater helpend. Door in theatervorm problemen en mogelijke oplossingen uit te beelden, ontstond er ruimte voor dialoog en het weer opbouwen van vertrouwen in de samenleving.”
Nooit vrede gekend
Maurits Cohen: “Op de West Bank begonnen we rond 2006 te werken in de buurt van Bethlehem. We trainden er het personeel van tientallen scholen in het herkennen van psychotrauma, het bieden van basale hulp en het doorverwijzen. Zelfs volwassenen hebben daar nooit vrede gekend. Kinderen groeien op met geweld van beide kanten. In het project moesten we ook tijd besteden aan financiële controle. Dat was soms nodig. Tegelijkertijd wordt er in Nederland ook vaak wel formalistisch gedaan over de cijfers. Door ter plaatse te komen, kregen we wat meer begrip voor de omstandigheden.
Op dit moment is de situatie slecht in Israël en de West Bank. Het baart me zorgen. Gelukkig komt er nu ook protest van binnenuit in Israël en het verloopt nog vreedzaam. Bij een extremer beleid wordt het tegengeluid kennelijk eerder geactiveerd. Dat is het goede nieuws.”
Internationale scholing via Intervention Journal
Tineke Pronk, voormalig adjunct-directeur van WTF en Cohen’s partner: “Een belangrijke activiteit van War Trauma Foundation was het uitgeven van Intervention Journal. Hierin boden we uitdrukkelijk een platform aan mensen die misschien geen Westerse academische scholing achter de rug hadden, maar die waardevolle ervaringen konden rapporteren over hun werk in oorlogsgebieden. We bereikten meer dan tweehonderd centra wereldwijd met Intervention. Het effect was dat we via het journal onze lezers konden scholen in de psychosociale hulp bij psychotrauma, vaak zonder mensen hier vandaan naar een oorlogsgebied te sturen.”
“Conflict tast de sociale structuur van een samenleving aan."
Vooruitziende blik
Relinde Reiffers: “Ik begon als stagiaire bij WTF en nu zet ik met de anderen bij ARQ International het werk voort. Maurits Cohen en Tineke Pronk zijn ongelooflijk inspirerend geweest. Als Maurits ergens in geloofde, ging hij er voor honderd procent voor. Tineke was onmisbaar voor de fondsenwerving en financiële verantwoording.
Maurits Cohen heeft een vooruitziende blik gehad. Intervention bestaat dit jaar twintig jaar. Het is nog steeds een heel goed journal waarin ook schrijvers die niet uit de global north komen een podium vinden. Juist zij! Tegenwoordig verschijnt Intervention voornamelijk digitaal en is open access. Dat betekent dat iedereen, waar ook ter wereld, er gratis bij kan.
Ook wat betreft psychosociale hulp in conflictgebieden heeft hij het heel goed gezien. Met War Trauma Foundation moesten we indertijd aan de deuren rammelen om steun voor ons werk te krijgen. Tegenwoordig hechten bijna alle NGO’s veel waarde aan het bieden van Mental Health and Psychosocial Support (MHPSS) aan mensen die getroffen worden door oorlog en rampen.”
"Mensen kunnen heel ingrijpende dingen meemaken, maar gelukkig raakt niet iedereen getraumatiseerd."
Bijdragen aan een betere wereld
Relinde Reiffers: “Veel van wat Maurits Cohen gestart is, doen we nog steeds met ARQ International. Wat wel veranderd is: er wordt tegenwoordig genuanceerder over psychotrauma gesproken. Vroeger werd wel gezegd: al die oorlogsgetroffenen zijn getraumatiseerd. Tegenwoordig weten we: mensen kunnen heel ingrijpende dingen meemaken, maar gelukkig raakt niet iedereen getraumatiseerd.”
Maurits Cohen: “Ik ben het zo met je eens! Ik heb indertijd in Israël meegewerkt aan een onderzoek onder Joden die in Nederland de Tweede Wereldoorlog hadden meegemaakt. Van de 240 geïnterviewden meenden we te kunnen constateren dat twintig procent getraumatiseerd was.”
Tineke Pronk: “Trauma kan ook leiden tot beter zien wat er mis is en een sterke innerlijke motivatie voelen om daar wat aan te doen. Je ziet het vaker: mensen die uit de Tweede Wereldoorlog zijn gekomen en die een bepaalde drive hebben.”
Relinde Reiffers: “Precies die veerkracht maakt me in dit werk zo blij. Dat je ziet dat sommige mensen de vreselijkste dingen kunnen meemaken en daarna willen gaan bijdragen aan een betere wereld.”
Jaaroverzicht 2022
Dit interview komt uit het jaaroverzicht 2022. Via interviews met wetenschappers, behandelaren, klanten en patiënten ontstaat een caleidoscopisch beeld van de veelzijdige organisatie die ARQ is geworden.