Oekraïense ouders helpen om er te zijn voor hun kinderen
Interview met bijzonder hoogleraar Trudy Mooren
Trudy Mooren zet zich in voor de gezinsondersteuning van Oekraïners daar en hier. Trudy is bijzonder hoogleraar ‘Family Functioning Following Psychotrauma' op de afdeling Klinische Psychologie van de Universiteit Utrecht. De bijzondere leerstoel is ingesteld door ARQ.
Het jaar 2022 zal in Nederland de geschiedenis in gaan als het jaar waarin er oorlog kwam in Oekraïne, maar volgens Trudy begon de oorlog daar al veel eerder. “Eigenlijk stond het oosten van dat land al sinds 2014 op de kop, maar dat drong hier minder door. Sinds de Russische inval in 2022 zijn meer dan acht miljoen Oekraïners ontheemd geraakt. Naar Nederland zijn behalve ouderen vooral vrouwen en kinderen gekomen. Een deel van de moeders heeft zelf schokkende ervaringen opgedaan. Daarbij leven ze in angst om hun achtergebleven dierbaren. Hier moeten ze hun kinderen in hun eentje opvoeden, niet wetend of ze hier gaan blijven of weer terug zullen gaan.”
"We weten al heel lang dat trauma van de ouders vaak doorwerkt, zowel binnen het gezin als naar volgende generaties."
Worden de kinderen gezien en gehoord?
Uit behandelervaring en uit onderzoek blijkt al heel lang dat trauma van de ouders vaak doorwerkt, zowel binnen het gezin als naar volgende generaties. Trudy: “Bij zwangere vrouwen leidt hevige stress tot hormonale veranderingen die zich kunnen vertalen in hun gedrag, ook binnen het gezin. Communicatie binnen gezinnen is een andere factor. Na de Tweede Wereldoorlog waren er in gezinnen soms objecten in huis die verwezen naar mensen die niet teruggekomen waren van de Holocaust, maar over wie niet werd gesproken. De crux is: kunnen ouders, ondanks eventuele vreselijke dingen die ze hebben meegemaakt, toch beschikbaar blijven voor hun kinderen? Zien ze wat er in hen omgaat? Kunnen ze zeggen: in het verleden zijn erge dingen gebeurd, maar nu is het goed? Bij ARQ proberen we nu bij Oekraïense gezinnen de ouderlijke steun aan kinderen te bevorderen. Dat is nu van belang, maar ook om de eventuele overdracht van trauma te stoppen. Daar ben ik op drie manieren samen met collega’s vanuit ARQ mee bezig.”
Monitor ‘Nadiya’
“Allereerst hebben we bedacht: we moeten monitoren hoe het met de Oekraïense vluchtelingen in Nederland gaat en hoe ze zich tijdens hun verblijf hier ontwikkelen. We doen dat in een onderzoeksproject getiteld ‘Nadiya’, dat betekent ‘hoop’. Met subsidie van de Universiteit Utrecht en van ZonMw volgen we de komende jaren een groep gevluchte Oekraïners vanaf de leeftijd van 8 jaar door hen vier keer een vragenlijst voor te leggen.”
"Kunnen ouders, ondanks vreselijke dingen die ze hebben meegemaakt, toch beschikbaar blijven voor hun kinderen? Zien ze wat er in hen omgaat?"
Ondersteuning van gezinscentra in Oekraïne
Een tweede project loopt via Giro555 en draait om de ondersteuning van professionals in Oekraïne. “Onze doelgroep bestaat uit teams die bij early childhood centra werken. Deze centra ondersteunen gezinnen met een kind met een handicap, met autisme, met een gehoorprobleem. Sinds maart 2022 hebben we een wekelijkse consultatie van een uur gedaan voor teams in Odessa. Het gaat dan over het mentale welzijn van de hulpverleners zelf, dat is op zich niet nieuw voor hen. Wel nieuw zijn ervaringen die we kunnen delen over rouw bij kinderen en over het belang van praten over emoties. Zeker over de verliezen die ze lijden: dierbaren overlijden of zijn aan het front, hun huis hebben ze soms moeten verlaten, de vertrouwde dagindeling en toekomstplannen zijn niet meer. Verliezen kunnen je nostalgisch maken, en vaak ook depressief. De laatste tijd doen we onze consultatie nog maar eens in de twee weken. Deze is nu vooral gericht op het trainen van de trainers, zodat die andere teams in hun land kunnen gaan begeleiden.”
Het belang van lotgenotencontact
Een derde project is recent gestart. “Met Europees geld gaan we in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam Oekraïense vluchtelingen in Polen, Roemenië en Slovenië ondersteunen. We gaan een systeem voor oudergroepen organiseren. We merken namelijk al veel langer dat contact met lotgenoten een enorme steun kan zijn, ook als het over ouderschap gaat.”
Meer lezen
Bekijk de oratie van Trudy Mooren over de consequenties van psychotrauma voor gezinsrelaties.
Als gastpartner van Giro555 biedt ARQ al sinds het begin van de crisis psychosociale hulp in Oekraïne.
